Π. Θωμᾶς Χόπκο - μέρος Α΄ - Προσωπικὲς Ἀναμνήσεις, καὶ Φωτογραφίες

Προσωπικὲς Ἀναμνήσεις τοῦ π. Θωμᾶ Χόπκο

(Personal Remembrances of Fr. Thomas Hopko)

τοῦ Ἐμμανουὴλ Μαγγίνα - by Emmanuel Maginas

Ἡ Κυριακή τῶν Μυροφόρων (26 Ἀπριλίου) ἦταν τὰ σαράντα τοῦ μακαριστοῦ Ἀμερικανοῦ Ὀρθόδοξου θεολόγου καὶ ἱερέα, π. Θωμᾶ Χόπκο (+18 Μαρτίου, 2015). Μεθαύριο θὰ βάλω στὸ ἱστολόγιό μου μιὰ μετάφραση τοῦ ἐπικηδείου λόγου, ἢ περισσότερο μάλλον τοῦ βιογραφικοῦ του. Ἂν καὶ ἀναφέρει στοιχεία τῆς ζωῆς του, θεωρῶ ὅτι δὲν καταφέρνει νὰ περιγράψει ποιὸς ἦταν στὴν πραγματικότητα. Στὸ διαδίκτυο, ὑπάρχουν πολλὲς περιγραφὲς ἀναμνήσεων ἀνθρώπων ποὺ τὸν ἔζησαν, ὅμως δυστυχῶς ὅλες εἶναι στὰ Ἀγγλικά. Θὰ ἤθελα λοιπόν, ἐφόσον τὸν γνώρισα προσωπικά, νὰ προσπαθήσω νὰ γράψω κάτι θεάρεστο – καὶ «θωμάρεστο» – στὰ Ἑλληνικά, ὥστε νὰ διαδοθεῖ ἡ φήμη τοῦ π. Θωμᾶ καὶ στὸν ἑλληνόφωνο κόσμο.

Ἡ πρώτη γνωριμία μου μὲ τὸν π. Θωμᾶ ἦταν ὅταν πῆρε σύνταξη ἀπὸ τὴν θέση του ὡς κοσμήτορας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἁγίου Βλαδιμήρου, καὶ ἦρθε – μαζὶ μὲ τὴν πρεσβυτέρα του, Ἄννα – στὰ προάστια τοῦ Πίττσμπουργκ, νὰ ζήσει κοντὰ στὴν Ἱερὰ Μονὴ Μεταμορφώσεως στὴν Ellwood City. Τὸ μοναστήρι αὐτὸ εἶναι γυνακεῖο, ἀγγλόφωνο καὶ μικρό, καὶ ἀνήκει στὴν Ρουμανικὴ Ἐπισκοπὴ τῆς λεγομένης «Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὴν Ἀμερική» (Orthodox Church in America – OCA). Λόγω τοῦ ὅτι ἡ οἰκογένειά μου ἐπισκέπτεται τακτικὰ αὐτὸ τὸ μοναστήρι, μετὰ ἀπὸ λίγον καιρὸ ἀναπόφευκτα γνώρισα τὸν π. Θωμᾶ, ἀφοῦ ἱερουργοῦσε στὸν Ἑσπερινὸ τοῦ Σαββάτου καὶ στὴν Θ. Λειτουργία τῆς Κυριακῆς. Ἔγινε (ἀνεπίσημα) ἐφημέριος τῆς μονῆς ἐφόσον δὲν ἦταν εὔκολο νὰ βροῦν ἱερέα χωρὶς ἐνορία, νὰ τοὺς λειτουργεῖ τὶς Κυριακές.

Ὁ π. Θωμᾶς ἔκανε πολλὲς ὁμιλίες στὸ μοναστήρι, σὲ διάφορες ἐνορίες τοῦ Πίττσμπουργκ, ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλα μέρη τῶν ΗΠΑ. Ἦταν ἤδη διάσημος ἀπὸ τὴν θέση τοῦ ὡς θεολόγος καὶ ὡς πρώην κοσμήτορας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἁγίου Βλαδιμήρου. Πολλοὶ Ἀμερικανοὶ Ὀρθόδοξοι – καὶ ἄλλοι - ἤξεραν τὸ ὄνομά του. Ποτὲ δὲν λειτούργησε χωρὶς νὰ κηρύξει μετὰ τὸ Εὐαγγέλιο, καὶ οἱ ὁμιλίες του πάντα βασιζόντουσαν στὴν Ἁγία Γραφή, στοὺς Πατέρες, καὶ στὴν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐπιπλέον, τὰ τελευταία ἑπτὰ χρόνια, εἴχε ἠχογραφήσει πάνω ἀπὸ τετρακόσια podcast (ραδιοφωνικὲς ἐκπομπὲς μέσω διαδικτύου), στὸ γραφεῖο τοῦ σπιτιοῦ του. Αὐτὰ ποὺ ἔλεγε κάποιες φορὲς μπορεῖ νὰ ἦταν ἀμφιλεγόμενα, ἀλλὰ ἐγὼ ποὺ τὸν ἔζησα μπορῶ νὰ διαβεβαιώσω πὼς ὅ,τι ἔλεγε τὸ ἔλεγε πάντα μὲ πολλὴ ταπείνωση. Δήλωνε μάλιστα ὅτι ὅσα ἔλεγε εἴχαν βάση τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τοὺς Πατέρες ὅπως τοὺς καταλάβαινε. «Ἂν ἔχω ἄδικο,» ἔλεγε, «ὁ Θεὸς νὰ μὲ συγχωρέσει.» Δὲν ἐπέμενε ὅτι αὐτός, καὶ μόνο αὐτός, ἔλεγε τὴν ἀλήθεια. Ἤθελε πάντα τοὺς ἀκροατές του νὰ εἶναι ἐντὸς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τῆς Παράδοσής της. Πιστεύω ὅτι ἡ ταπείνωσή του ἦταν αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ τὸν ξεχώρισε ἀπὸ ἄλλους θεολόγους.

Εἴχα τὴν εὐλογία νὰ παρευρεθῶ σὲ πολλοὺς Ἑσπερινοὺς καὶ σὲ ἀρκετὲς Θεῖες Λειτουργίες μὲ τὸν π. Θωμᾶ, ἀλλὰ καὶ νὰ μείνω στὸ μοναστήρι κάποιες χρονιὲς τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα (ἀκὀμα εἶναι παράδοση τῆς οἰκογένειάς μου νὰ πηγαίνουν στὸ μοναστήρι κάθε χρόνο γιὰ τὴν ἀκολουθία τῆς Ἀναστάσεως). Ἱερουροῦσε ὁ π. Θωμᾶς ὅλη τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα, καὶ μιᾶς καὶ ἐρχόταν σχετικὰ λίγος κόσμος στὸ μοναστήρι, μποροῦσα νὰ τοῦ μιλάω μετὰ ἀπὸ τὶς ἀκολουθίες καθῶς ἑτοιμαζόταν νὰ φύγει. Ἦταν μιὰ σπουδαία εὐκαιρία νὰ τὸν ρωτάω ὅ,τι ἤθελα, σχετικὰ μὲ τὴν γιορτή, τὸν ἅγιο ποὺ γιόρταζε, ἢ ὅ,τι ἄλλο εἴχα στὸ μυαλό ἢ στὴν καρδιά μου. Ἐντυπωσιαζόμουν κάθε φορὰ μὲ τὶς γνώσεις του, καὶ προσπαθοῦσα (καὶ ἀκόμα προσπαθῶ) νὰ ἐφαρμόσω τὶς συμβουλές του στὴν ζωή μου.

Πέρα ἀπὸ τὶς γνώσεις του, ὅμως, ἐντυπωσιακὸς ἦταν ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο λειτουργοῦσε. Ἐπειδὴ μὲν πήγαινα τακτικὰ στὸ μοναστήρι γιὰ τὸν Ἑσπερινὸ τοῦ Σαββάτου*, ἀλλὰ πιὸ σπάνια δὲ τὶς Κυριακὲς καὶ γιορτές, ὅταν τύχαινε νὰ παρευρεθῶ σὲ Θεία Λειτουργία, μοῦ ἔκανε πάντα ἐντύπωση ὁ π. Θωμᾶς. Ἤξερε τὶ ἦταν ἡ Θεία Λειτουργία, καὶ λειτουργοῦσε μὲ λεπτομέρεια καὶ προσοχή. Ἤξερε τὶ σημαίνει γιὰ τὸν ἱερέα νὰ ὁδηγεῖ τὸν λαὸ στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν Θεία Λειτουργία, καὶ νὰ παρακαλεῖ τὸν Θεὸ Πατέρα νὰ στείλει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα νὰ καθαγιάσει τὰ τίμια δῶρα, ὥστε νὰ κοινωνήσουμε τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἵμα τοῦ Χριστοῦ.

Ἐλπίζω νὰ κατάφερα νὰ δώσω μιὰ εἰκόνα τοῦ π. Θωμᾶ, περιγράφοντας λίγο ἀπὸ τὸν χαρακτήρα του, τὴν γνώση του, τὴν ταπείνωσή του, καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο λειτουργοῦσε. Πιστεύω ὅτι συλλειτουργεῖ τώρα στὴν οὐράνια Θεία Λειτουργία, μπροστὰ στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ. Ἂς ἔχουμε τὴν εὐχή του! Αἰωνία αὐτοῦ ἡ μνήμη!

*Ἀκολουθοῦν τὸ Ρώσικο τυπικὸ καὶ μετά τὸν Ἑσπερινὸ συνάπτουν τὸν Ὄρθρο τῆς Κυριακῆς, ἀφήνοντας μόνο τὶς Ὥρες καὶ τὴν Θεία Λειτουργία γιὰ τὸ πρωί. Ἡ ἀκολουθία κάθε Σάββατο βράδυ κρατοῦσε περίπου 2½ ὧρες, καὶ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἑβδομάδας ἀνυπομονοῦσα νὰ ἔρθει τὸ ἑπόμενο Σάββατο, ὥστε νὰ βρεθῶ πάλι στὸ μοναστήρι μὲ τὶς καλόγριες καὶ μὲ τὸν π. Θωμᾶ.

Ὑ.Γ. Θὰ ἤθελα νὰ εὐχαριστήσω τὴν φιλόλογο Μαρίνα Χρυσοστόμου, ἡ ὁποῖα μὲ βοήθησε πάρα πολὺ στὴν ἐπεξεργασία τοῦ κειμένου: κυρίως στὸ λεξιλόγιο καὶ στὴν γραμματική ἀλλὰ καὶ στοὺς κανόνες τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος γραφῆς.

Παρακάτω παραθέτω κάποιες φωτογραφίες τοῦ π. Θωμᾶ, ἱερουργοῦντος στὸ μοναστήρι.

Φωτογραφία μιᾶς φωτογραφίας, ἀπὸ τὸν γάμο τοῦ π. Θωμᾶ καὶ τῆς πρεσβυτέρας Ἄννας
A photograph of a photograph from the wedding of Fr. Thomas and Matushka Anne

24 Ἰουνίου, 2009 (τὸ γενέθλιον τοῦ Προδρόμου) - ὁ π. Θωμᾶς λειτουργώντας στὸ Ἱερὸ Παρεκκλήσιον τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στὴν Βοστώνη, ποὺ ἀνήκει στὴν Ἑλληνικὴ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀμερικῆς.
June 24, 2009 (Nativity of St. John the Forerunner) - Fr. Thomas liturgising in the Holy Cross Chapel (on the campus of Hellenic College - Holy Cross) in Brookline, Mass.

Θεοφάνεια στὴν Ἱ.Μ. Μεταμορφώσεως στὴν Ellwood City
Theophany at the Orthodox Monastery of the Transfiguration in Ellwood City

Μεγάλη Παρασκευὴ στὸ μοναστήρι. Μὲ τὴν γκρὶ μπλούζα εἶναι ἡ πρεσβυτέρα Ἄννα, καὶ δίπλα της μία κόρη τους μὲ ἕναν ἐγγονό. Πίσω τους κάθεται ἡ πρεσβυτέρα Ἰουλιανὴ Σμέμαν, μητέρα τῆς πρεσβυτέρας Ἄννας.
Great Friday at the monastery. In the grey sweater is Matushka Anne, and next to her one of their daughters with a grandson. Behind them is seated Matushka Juliana Schmemann, the mother of Matushka Anne.

Πάσχα στὸ μοναστήρι
Pascha at the monastery (blessing the foods after Liturgy)

Πασχαλινὴ Λιτανεία στὸ μοναστήρι. Ἡ Γερόντισσα Χριστοφόρα κρατάει τὸν Ἁγιασμό, καὶ τὰ τέσσερα παιδιά εἶναι ἐγγόνια τοῦ π. Θωμᾶ.
Paschal procession at the monastery. Mother Abbess Christophora is holding the pail with holy water, and the four kids are grandchildren of Fr. Thomas.

Πάσχα στὸ μοναστήρι - Ὁ π. Θωμᾶς μὲ τὴν πρεσβυτέρα Ἄννα, μπροστὰ στὸ τέμπλο τοῦ καθολικοῦ τῆς μονῆς
Pascha at the monastery - Fr. Thomas with Matushka Anne, in front of the iconostasis in the main church of the monastery.

Στὸ μοναστήρι - ἀρραβώνας τῆς ἐγγονῆς του, Ἄνια, μὲ τὸν Ροβέρτο
At the monastery - the betrothal of his granddaughter Anya to Robert